به نقل از «ایسنا»

«مسجد گنبد» نماد رونق سنگان خواف

تاریخ انتشار: ۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۶۰۵۸۳۳

ایسنا/خراسان رضوی مسجد چنانکه از نامش برمی‌آید در اصل محل سجده و نماز است اما اگر به تاریخ برخی از مسجدها همچون مسجدالنبی، مسجدالاقصی، مسجدالحرام، مسجد جامع اصفهان و مسجد گوهرشاد نگاهی بیاندازیم، متوجه می‌شویم که مسجد از ابتدای شکل‌گیری علاوه بر محلی برای عبادت، کارکرد آموزشی، سیاسی، اجتماعی و هنری نیز داشته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

رجبعلی لباف‌خانیکی، پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سنگان یکی از ۴ شهر منطقه خواف قدیم در فاصله ۲۴ کیلومتری جنوب شهر کنونی خواف و بر سر راه خواف به باخرز و جام نیز قرار داشته است.

وی اضافه کرد: خواف نیز مانند دیگر شهرها و آبادی‌های خراسان فراز و نشیب‌های فراوان به خود دیده و با توجه به آثار فاخری چون مسجد گنبد و مسجد جامع که در آن برجای مانده و شخصیت‌های بزرگی مانند علی بن قاسم  سنجانی، ابو هشام سنجانی، ابوالحسن علی بن حمدویه سنجانی، رکن‌الدین محمود سنجانی (شاه سنجان)، مولانا میرقوام‌الدین سنجانی و ... از آن دیار برخاسته‌اند تا سده‌های اخیر سرافراز و پررونق باقی بماند؛ به گونه‌ای که جغرافی‌دانان و نویسندگانی چون مولف حدود العالم، ابن حوقل، استخری، یاقوت حموی، صفی‌الدین بغدادی، حمدالله مستوفی و حافظ ابرو آن را مورد توجه قرار داده و در شمار مضافات خواف در ایالت نیشابور نام برده‌اند و برخی به معادن آن نیز اشاره کرده‌اند.

لباف‌خانیکی گفت: اکنون سنگان به یمن وفور سنگ آهن از بسیاری از روستاهای همتای خود سبقت گرفته و بار دیگر شهر شده و رونق گرفته است. سنگان در حافظه تاریخی هموطنان زرتشتی نیز جایگاه خاصی دارد، زیرا به نقل از منابع معتبر تاریخی در مهاجرت بزرگ و دسته‌جمعی که زرتشتیان در صدر اسلام از سنگان خواف آغاز کرده و از دره‌ها، کوه‌ها و کویرهای قهستان گذشته و خود را به جزایر خلیج فارس رسانده‌اند. از آن‌جا به بنگال هند مهاجرت کردند و در آن جا شهری به نام سنگان ساختند و در آن شهر مقیم شده‌اند.

وی ادامه داد: سنگانیان مهاجر در آن‌جا زاد و ولد کرده‌اند و آنان بوده‌اند که نیای «پارسیان هند» محسوب می‌شوند، پارسیانی که در دیگر ایالات هند نیز پراکنده شده‌اند. سنگان در سده‌های اولیه هجری مانند زوزن، خرگرد و سلامه رو به پیشرفت گذاشته و آوازه آن در قرن ششم و هفتم هجری قمری به اوج رسیده که نشانه‌های آن در قامت مسجد گنبد و مسجد جامع سنگان موجود است.

این باستان‌شناس تاریخی خاطرنشان کرد: مسجد گنبد سنگان یکی از بناهای فاخر عصر شکوفایی فرهنگ و هنر ایران است که در سال ۵۳۵ هجری قمری در شهر سنگان ساخته شده است. این بنا اکنون با نقشه تقریبا مربع در ابعاد ۷/۱۰×۶/۴۰ متر با دیوارهای گچ اندود و محراب گچ‌بری بازسازی شده و گنبدی مزین به آجرهای خفته راسته در ترکیبی موزون و چشم‌نواز با صلابت برجای مانده اما با توجه به نامناسب بودن درِ ورودی و نامتناسب بودن ایوان و صحنی که بعدها به آن افزوده شده، احتمال دارد بنا در ابتدا یک چهارطاقی در انتهای ایوان قبله مانند گنبد خواجه نظام‌الملک، در انتهای ایوان قبله مسجد جامع اصفهان بوده و یا شبستانی در انتهای ایوان قبله مسجد عظیم چهار ایوانی که بعد از سیطره سلجوقیان مانند مدرسه نظامیه خرگرد مورد بی‌مهری یا کم‌ لطفی قرار گرفته و ویران شده است.

لباف‌خانیکی بیان کرد: در منابع تاریخی به وجود آن مسجد فرضی باشکوه اشاره نشده است، اما در بررسی گورستان‌های سنگان و روستاهای مجاور بر روی برخی قبور قطعاتی از کتیبه‌های آجری عصر سلجوقیان مشاهده شد که بدون تردید متعلق به بنای باشکوهی از دوران سلجوقی در سنگان بوده‌اند و بر لچکی‌های مسجد جامع سنگان نیز از همان قطعات کتیبه آجری نصب است که متعلق به تزئینات مسجد جامع نیست و احتمالا بازمانده از همان مسجد باشکوهی است که اکنون بخشی از آن مسجد گنبد نامیده می‌شود.

وی اظهار کرد: مسجد گنبد با اینکه ظاهرا تغییر و تحولات زیادی به خود دیده اما هنوز هم آثار شواهدی برجای مانده که آن را بنایی باشکوه و زیبا جلوه می‌دهد. قاعده چهار ضلعی بنا به کمک گوشوارها و طاق‌نماها ماهرانه به ۸ ضلعی و در نهایت دایره تبدیل شده تا استقرار گنبد بر فراز آن تسهیل شود و سطوح زیر طاق‌ درگاهی‌ها و لچکی‌ها تجلی‌گاه گچ‌بری‌های متنوع و زیبا شده است.

لباف‌خانیکی ادامه داد: بر پاکار گنبد یک رشته کتیبه کوفی گلدار بسیار زیبا قابل مقایسه با کتیبه مدرسه نظامیه خرگرد نقش بسته و آجرهای راسته به گونه‌ای گنبد را زیبا کرده که ستاره‌های تو در تو را شکل داده‌اند. رویه دیوارها گچ اندود است و احتمال دارد که نمای اولیه دیوارها نیز آجری بوده و به شیوه عصر سلجوقی مانند دیوار رباط شرف و رباط ماهی تزئیناتی داشته است. نمای بیرونی بنا ساده و بی‌آلایش و ظاهرا درخور آن همه شکوه و جلال فضای داخل نیست.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: گردشگري مسجد مساجد خراسان باستان شناسي استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی علمی و آموزشی استانی شهرستانها استانی ورزشی استانی فرهنگی و هنری دانشگاه لرستان خراسان شمالی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی علمی و آموزشی استانی شهرستانها لباف خانیکی مسجد جامع مسجد گنبد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۶۰۵۸۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بازگشایی جاده‌های سیلابی ۶ روستا در خراسان رضوی

  به گزارش خبرگزاری صدا وسیما مرکز خراسان رضوی، رئیس اداره راهداری شهرستان خواف گفت: در پی شکسته شدن ۲ سد خاکی در زیر کوه قاین استان خراسان جنوبی و ورود سیلاب به روستاهای مرزی حوزه استحفاظی این اداره، شاهد مسدود شدن راه روستایی «چاه زول» در این منطقه بودیم.   علی جعفرنیا با اشاره به استقرار اکیپ گشت و ناوگان راهداری از ساعات اولیه وقوع سیلاب در منطقه افزود: از ساعات اولیه دیروز و با تلاش و همت بی وقفه راهداران اداره راهداری و حمل و نقل جاده ای خواف نسبت به لایروبی و بازگشایی راه روستایی چاه زول اقدام شد.   وی تصریح کرد: در راستای خدمت رسانی به روستاییان و تسهیل در عبور و مرور و ارتقاء ایمنی تردد کاربران جاده ای نسبت به نصب تابلو و علائم ایمنی و بارریزی «دستک ها» و آب بردگی های در این مسیر روستایی اقدام شد.   همچنین اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی در گزارشی از مسدود شدن جاده های روستایی چهارباغ، طاغون،خانلوق، اریه و دامنجان در شهرستان نیشابور بر اثر سیلاب روز جمعه خبر داد.   بر این اساس با تلاش راهداران اداره راهداری نیشابوردر کمترین زمان و با هدف خدمت رسانی به روستاییان و تامین ایمنی تردد، با بکارگیری یک دستگاه گریدر و سه نفر نیروی راهدار مسیرهای روستایی مزبور بازگشایی شد.   مرکز شهرستان ۱۶۰ هزار نفری خواف در فاصله ۲۶۷ کیلومتری جنوب شرقی مشهد قرار دارد.   شهرستان نیشابور در دو بخش سرولایت و مرکزی دارای چهار شهر «بار»، «خور»، چکنه و نیشابور و با ۳۵۵ هزار نفر جمعیت در ۱۱۰ کیلومتری جنوب غرب مشهد قرار دارد.